بازخوانی، تصحیح و تحلیل انتقادی نسخه خطی مناقب علوی اثر میرحسین علی خان تالپور

چکیده: آخرین دوره رشد و شکوفایی زبان فارسی در سند به امرای تالپور ختم می شود که در قرن سیزدهم هجری قمری در حیدر آباد سند فرمانروایی داشتند و علاوه بر اینکه زبان فارسی، زبان رسمی و درباری آنان بود، تألیفات عدیده ای به این زبان از خود بر جای گذاشتند؛ تألیفاتی که در شمار آخرین آثار بازمانده فارسی در پاکستان محسوب می شود. یکی از این آثار«مناقب علوی» نام دارد که به قلم میر حسین علی خان تالپور، آخرین امیر و حاکم این خاندان است. از آنجا که این اثر به دلیل حفظ و نگهداری در گنجینه شخصی خاندان مذکور ناشناخته مانده و از دسترس همگان دور بوده است، برای معرفی به جامعه علمی و ادبی، تصحیح و تحلیل انتقادی آن ، موضوع کار رساله دکتری اینجانب قرار گرفت. این نسخه منحصر به فرد است و تصحیح آن به روش قیاسی صورت گرفته است. ضمن تصحیح ، ویژگی های محتوایی و سبکی مناقب علوی بررسی شده است: از حیث محتوا این اثر مملو از حقایق تاریخی و حکایت های اسطوره ای در مدح و اعجاز حضرت علی(ع) است و آن را در جایگاه یک حماسه دینی قرار می دهد. به لحاظ زبانی نویسنده با تلفیق خصوصیات زبانی سبک خراسانی، فنی، واژگان ریخته و رایج در بین فارسی زبانان سند، استفاده از واژگان هندی و سندی به ایجاد سبک خاصی دست یافته است که در قرن سیزدهم قمری آن هم در شبه قاره، قابل ملاحظه است. از جهت ادبی نثر این کتاب به خصوص در دیباچه و توصیفات مربوط به حضرت علی(ع) مزین به انواع آرایه های ادبی از تشبیه ، استعاره ، کنایه ، تلمیح ، سجع ، ترصیع و... است. هر چند کاربرد آرایه ها کلیشه ای و تکراری است؛ اما در مجموع به ایجاد نثری تقریباً هنری و زیبا منجر شده است. روایت حکایات اغلب به صورت سوم شخص و زاویه دید، بیشتر نمایشی و عینی است. مولف تنها در مواردی جهت اظهار نظر وارد داستان می شود و خارج از فضای داستان به بیان نظرات خود می پردازد. در هر حال شناساندن نسخه هایی به زبان فارسی که در شبه قاره تدوین شده ، به لحاظ گسترش زبان فارسی و به دلیل اشاعه دین و مذهب بسیار حائز اهمیت است و طرح و معرفی آن به عنوان یکی از راه های ایجاد پیوند فرهنگی و تحکیم روابط دوستانه میان ملت های ایران و پاکستان ، ضروری به نظر می رسد.